Herkes için temizlik önce kişisel temizliğinden sonrasında ise bulunduğu çevrenin temizliğinden başlar. Vücudumuzu temiz tutmak kadar üzerimize giydiğimiz kıyafetlerin temizliği de önemlidir. Deriyle doğrudan temas eden giysilerimizin temizliğine önem vermediğimizde bazı mikrop ve bakteriler derimizden emilerek cilt rahatsızlıklarına davetiye çıkarır. 1700lü yılların başından beri giysilerimiz için temizlik ürünlerini kullanıyoruz. Peki, içinde ne olduğu konusunda ne kadar fikrimiz var? İşte sıklıkla kullandığımız deterjanların içeriği hakkında bilgiler;
Çamaşır Deterjanının Temelini Oluşturan Formüller
Her üreticinin kendi gizli formülü vardır. Bunlardan kimisi petrol bazlı kimisi ise bitkisel bazlı formüllerdir. Önemli olan bu maddelerin nasıl, ne oranda birleştirildiğidir. Çünkü bu sayede deterjanınızın etkisi artar ya da azalır.
Alkaliler
Alkaliler suda çözünen bazlardır. Çözünebilir tuzlar ile asitlerin tepkimeye girerek nötr hale gelmesini sağlar. Çamaşırınızdaki kir ve lekelerden kolayca kurtulmanızı sağlarlar. Potasyum, sodyum gibi alkali metallerin çözünür tuzları makine yağı gibi zorlu lekelerin çıkarılmasında etkilidir. Geçmişte alkalileri üretmek için bitki küllerinden faydalanılıyordu. Günümüzde ise sabun ve deterjanlarda en çok kullanılan sodyum hidroksit (NaOH) veya kostik soda ile potasyum hidroksit (KOH) veya kostik potas üretmek için tuzlu sudan elektrik geçirilmektedir. Giysilerinizi yıkadıktan sonra pürüzlü bir doku hissediyorsanız ya da giysinizde herhangi bir zedelenme varsa bunun sebebi güçlü alkaliler olabilir.
Hafif alkalilere örnek olarak sodyum bikarbonat;
Orta derecedeki alkalilere örnek olarak evlerimizde kullandığımız amonyak, boraks, trisodyum fosfat (TSP);
Güçlü alkalilere örnek olarak yıkamalarınızda kullandığınız soda (sodyum karbonat) ve sudkostik çözelti (kostik soda) gösterilebilir.
Surfaktanlar ve Leke Çıkarıcı Maddeler
Surfaktanlar temizlik ürünlerinde kullanılan ana maddelerden biridir. Bu maddeler suda çözünmeyen kirleri giysilerinizden çıkarır ve suda hapseder. Yani çamaşır makinenize attığınız kıyafet bu madde ile üzerindeki lekeden kurtulur daha sonra çamaşır makinenizdeki suyun içinde akar gider.
Yağ ve sirke gibi salatalarda sıkça kullandığımız sosların temizlenmesinde etken rol oynarlar. Bu maddenin kullanılması için bir şişenin içinde iyice çalkalanması gerekmektedir. Çamaşır makinesinde de aynı mantık yer alır. Makine deterjanı içinde döndürerek lekenin bu madde ile çıkmasına yardımcı olur sonrasında da durulama esnasında leke akar gider.
Eğer deterjanınızın üzerinde içindekiler kısmında alkly sulfates, alkyl ethoxylate sulfates/soaps gibi maddeleri görüyorsanız deterjanınızda anyonik surfaktanlar vardır. Bu surfaktanlar yağlı kir ve lekelerin temizliğinde oldukça etkilidir. Eğer ki suyunuzda bolca kalsiyum ve magnezyum varsa bu maddelerin etkisini pek göremeyebilirsiniz.
Eğer kireçli suya sahipseniz iyonik olmayan surfaktanlar daha çok işinize yarayacaktır. Deterjanınızın üzerinde ethers of fatty alcohols (yağlı alkollerin eteri) gibi bir yazı varsa bu iyonik olmayan surfaktan olduğunu gösterir.
Surfaktan Çeşitleri:
Alkil Surfaktan ( Anyonik )
Alkil Etoksilat Surfaktan ( Anyonik)
Yağ alkolü eterleri (iyonik olmayan)
Çamaşır Deterjanlarındaki Maddeler ve İşlevleri
- Sudaki asit ve baz oranını dengelemek için Ph düzenleyiciler
- UV ışınlarını emerek mavi bir ton veren ve bu sayede beyazlarınızın daha beyaz görünmesini sağlayan optik parlatıcılar
- Kireçli suyu dengelemek ve kıyafetlerinizdeki boyanın akmasını önlemek amaçlı kullanılan su düzenleyiciler
- Fazla köpük oluşunu önlemek için sabun veya silikon kontrolcüleri
- Mikrop üremesini önlemek için koruyucu maddeler
Katalitik Enzimler
Bu enzimler doğal olabilirler ya da kimyasal olarak işlem görebilirler. Her enzim belli yapıdaki lekeleri hedef alır ve katalitik etki lekeyi yıkanması için daha küçük moleküllere ayırır. Bu enzimler şu şekildedir:
Proteaz: Protein bazlı lekelerde etkilidir.
Amilaz: Nişasta bazlı ya da karbonhidrat içeren lekelerde etkilidir.
Selülaz: Kirleri çıkarmak için pamuk liflerini hedef alır.
Lipaz: Yağ bazlı lekelerde etkilidir.
Mannanaz: Gıda lekelerinde etkilidir.
Pektinaz: Meyve lekelerinde etkilidir.
Enzimler günümüzde çoğu alanda hayat kurtarıcı bir etkiye sahip. Bilim insanları şu günlerde endüstriyel deterjanlar için yararlı enzimleri kullanmak amacıyla endüstriyel biyoteknoloji ya da beyaz biyoteknoloji’yi kurdular. Dünya Yaban Hayatı Fonu’na (World Wildlife Fund) göre endüstriyel biyoteknoloji ile dünyamız 2,5 milyar tona kadar karbondioksit emisyonu sağlayarak dünyamızın daha uzun bir geleceğe sahip olmasını destekleyecek.
Deterjanlarınızın içinde ayrıca boyalar ve güzel kokulu maddeler bulunmaktadır.
Deterjanınızda bulunan boyalar temizlikte hiçbir rol oynamaz. Ürünün tercih edilmesi adına estetik kaygı güdülerek satış politikası olarak sunulur.
**Hassas bir cilde sahipseniz dermatologlar boyasız deterjanları kullanmanızı tavsiye ediyor.
Deterjanınızda bulunan koku maddeleri ise sadece temizlik algısını değiştirir.
Deterjanlar Giysilerinizi Nasıl Temizler?
Etkili bir temizlik için kimyasal güç, termal güç ve mekanik güç denilen üç basamaklı bir süreç vardır.
Kimyasal güç, çamaşır deterjanınızı işaret eder. Çamaşır deterjanınızdaki enzim oranı ne kadar azsa temizleme gücü de o kadar az olacaktır.
Termal güç ise su sıcaklığı ile ilgilidir. Her deterjanın etkili yıkama için gereksinim duyduğu sıcaklık farklıdır. Bu nedenle deterjanınızın üzerinde yazan talimatlara göre çamaşırınızı yıkadığınızda daha etkili bir sonuç almış olacaksınız.
Mekanik güç, çamaşır makinesinin kuvvetine ya da elde yıkama kuvvetinize denktir.
En Etkili Çamaşır Deterjanı Nasıl Seçilir?
Günümüzde çamaşır deterjanları arasında büyük bir rekabet var. Birçok marka öne çıkmak ve tercih edilmek adına farklı özellikleriyle ön plana çıkıyor. Peki, size en uygun deterjanı nasıl seçersiniz?
Öncelikle ailenizde en çok ne tarz lekelerle karşılaştığınızı gözlemleyin. Daha sonra kişisel koku tercihinize, fiyatına ve size uygun formuna göre yani sıvı, tek kullanımlık ya da toz olarak inceleyerek seçiminizi yapabilirsiniz.
Eğer lekeleriniz çok da zorlayıcı olmayan lekeler ise daha uygun fiyatta olan bir deterjan ve iyi bir leke çıkarıcı işinizi görecektir. Çamaşırlarınızda, Makine yağı, yiyecek lekeleri ya da çamur gibi lekeler mevcutsa daha yoğun bir çamaşır deterjanı tercih etmelisiniz.
Çamaşır deterjanınızın içindekiler bölümünden surfaktanları ve enzimleri okuyun. Genellikle çoğu marka bu maddelerin çoğunu içermez. Bu nedenle temizlikte etkileri daha azdır. İki farklı deterjan almak işinizi görecektir; zorlayıcı lekeleriniz için bir deterjan, daha az ve temizlenmesi kolay lekeleriniz için bir deterjan.
Deterjanlar genellikle sıcak suda daha etkili olurlar. Bu nedenle eğer deterjanınızı soğuk suda kullanmayı planlıyorsanız buna uygun bir deterjanı tercih etmelisiniz.
Konsantre ya da ultra formüllerde bulunan sıvı ve toz deterjanlar hem daha uygun fiyatlı hem de saklaması daha kolay olduğu için evinizde daha az yer kaplayacak ürünlerdir. Tek kullanımlık paketler ya da kapsüller konsantre hale getirildiğinden aşırı kullanımı engelleyerek paradan tasarruf etmenizi sağlar. Sıvı olanları tercih edecekseniz doğru miktarı belirlemek için kullanım talimatlarını izleyin ve istenilen ölçüde deterjan kullanın.
Sadece kokusuna göre deterjan tercih etmek yanlıştır. Çünkü kıyafetinizin temiz kokması çoğu zaman temiz olduğunu anlamına gelmeyebilir. Bu nedenle ihtiyacınız doğrultusunda deterjan tercih etmeniz sizin için daha iyi olacaktır.
Alternatif Ülkeler ve Diller
- Avustralya (Australia): Laundry Detergent Ingredients, Chemicals List
Kaynak: 1 (Erişim 🙂 2 (Erişim: 10/02/19)
